باز در سنن ترمذی از عبدالله‌ بن مسعود رضی الله عنه روایت شده‌ که‌ رسول ‎خدا الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: «لا تزول قدم ابن آدم یوم القیامة من عند ربه، حتی یسأل عن خمس: عن عمره فیم أفناه؟ وعن شبابه فیم أبلاه؟ وعن ماله من أین اکتسبه، وفیم أنفقه، وماذا عمل فیما علم».

(در روز قیامت هیچ کس نمی‌تواند در حضور پروردگار قدم بردارد تا اینکه‌ در مورد پنج چیز از او سؤال نشود :

1- عمرش را در چه‌ چیز صرف نمود.

2- مقطع جوانی را با چه‌ چیزی بسر برد.

3- مال و ثروتش را از چه‌ راهی کسب کرد.

4- مال و ثروتش را در چه‌ چیزی خرج نمود.

5- تا کجا به‌ علم و دانشش عمل کرد ).

آنچه که در حدیث مذکور و یا امثال آن قابل توجه است ، اینکه‌ رسول‎الله صلی الله علیه وسلم مسلمانان را بسوی احتیاط و تخفیف در جمع آوری اموال دعوت می کند ، زیرا به هر میزان که مال انسان زیاد باشد ، مدت محاسبه‎اش نیز به همان میزان زیاد و طولانی خواهد بود. و به هر میزان که مال و دارایی‌اش اندک باشد ، مدت زمان حسابش به همان میزان کوتاه بوده و به سرعت تمام به بهشت برده می شود. از رسول‎‎اکرم الله صلی الله علیه وسلم روایت شده‌ که‌ فرمود :

«إن فقراء المهاجرین یسبقون الأغنیاء، یوم القیامة إلی الجنة بأربعین خریفاً».

( مهاجرین فقراء به مدت چهل سال جلوتر از مهاجرین اغنیاء به بهشت برده می‎شوند ).

3ـ نعمت هایی که مورد استفاده بوده‎اند

خداوند روز قیامت از نعمت‎هایی که در دنیا به انسان داده است، سؤال می کند. می‎فرماید:

«ثُمَّ لَتُسْأَلُنَّ یَوْمَئِذٍ عَنِ النَّعِیمِ». التکاثر: 8

( سپس در آن روز از ناز و نعمت بازخواست خواهید شد ).

مقصود از نعمت موارد زیر می باشند :

شکم سیر، آب خنک ، سایه خانه و مسکن ، تعدیل در ساختار جسم و روح و لذت خواب.

سعید بن جبیر رضی الله عنه می‎گوید : حتی یک جرعه عسل مورد بازخواست واقع می‌شود. مجاهد می‎گوید : تمام لذات دنیوی شامل بازخواست می‌باشند ، حسن بصری می‎گوید : نعمت صبح و شام نیز از جمله نعمت هایی هستند که انسان در مورد آنها مورد سؤال قرار خواهد گرفت.

ابن عباس می‌گوید : نعیم عبارت است از : صحت جسم ، چشم و گوش. تفسیر ابن کثیر: (7/364)‏

انواع نعمت‎هایی که شمرده شدند ، از باب تنوع در تفسیر نعمت بود و گرنه نعمت‎های خداوند بسیار زیادند و قابل شمارش نیستند : « وَإِن تَعُدُّواْ نِعْمَتَ اللّهِ لاَ تُحْصُوهَا ». إبراهیم: 34

( و اگر بخواهید نعمتهای خدا را بشمارید ( از بس که زیادند ) نمی‌توانید آنها را شمارش کنید ).

بعضی نعمتها ضروری و برخی دیگر از مکملات هستند و مردم نیز در ارتباط با نعمت یکسان نیستند. مردم یک دوران از نعمت هایی بهره می جویند که در دوره بعدی یا قبلی وجود نداشته و ندارند. در شهری نعمت هایی یافت می شوند که در شهر دیگر یافت نمی شوند. انسانها از تمام این نعمتها مسئول خواهند بود.

در سنن ترمذی از ابی هریره روایت شده‌ که‌ رسول‎‎اکرم الله صلی الله علیه وسلم فرمودند:

«إن أول ما یسأل العبد عنه یوم القیامة من النعیم أن یقال له: ألم نصح لک جسمک؟ ونروک من الماء البارد». مشکاة المصابیح : (2/656) و شماره آن : (1596)‏.

( روز قیامت اولین سؤالی که در باره نعمت ها از انسان پرسیده‌ می‌شود این است که‌ : آیا جسمی سالم را به تو نداده بودیم ؟ و از آب سرد تو را سیراب نکرده بودیم ؟ ).

بعضی از مردم نعمت‎های بزرگ و با ارزش الهی را که به آنان عنایت شده‎اند ، درک نمی کنند و قدر نعمت یک جرعه آب ، یک لقمه طعام ، مسکن ، همسر و فرزندان را نمی‎دانند و نعمت را تنها در ساختمانهای مجلل ، باغ ها و سواری‌های آخرین مدل منحصر می دانند.

شخصی از عبدالله بن عمرو بن العاص سؤال کرد و گفت آیا ما از مهاجرین فقراء نیستیم؟ عبدالله از وی سؤال کرد : آیا همسر داری که نزد وی بروی ؟ گفت : دارم ، بعد سؤال کرد : آیا منزلی برای سکونت داری ؟ گفت : دارم. عبدالله بن عمرو گفت : پس تو از ثروتمندان هستی. آن شخص گفت: علاوه بر این من خدمت گزارانی نیز دارم ، عبدالله بن عمرو گفت : پس تو از جمله سلاطین هستی. صحیح مسلم : (4/2285) وشماره آن: (2979)‏.

در صحیح بخاری از ابن عباس رضی الله عنه روایت شده‌ که‌ ‎پیامبر الله صلی الله علیه وسلم فرمود :  «نعمتان مغبون فیهما کثیر من الناس: الصحة والفراغ».

( دو نعمت وجود دارند که بسیاری از مردم در ارتباط با آنها دچار ضرر و زیان هستند :  تندرستی و فراغت وقت ).

معنی حدیث این است که اغلب مردم در شکر و قدردانی از این دو نعمت کوتاهی می کنند ، و به مقتضای آن دو، عمل نمی کنند و هرکس به مقتضای آنچه که بر وی واجب است عمل نکند ، در خسارت است.

در مسند احمد آمده است که رسول‎‎اکرم الله صلی الله علیه وسلم فرمودند:  «لا بأس بالغنی لمن اتقی الله عز وجل، والصحة لمن اتقی الله خیر من الغنی، وطیب النفس من النعیم».

( کسانی که از معصیت خداوند می ترسند ثروت برای آنها هیچ اشکالی ندارد. تندرستی برای کسانی که از خداوند می ترسند ، از ثروت بهتر است ، و نفس پاکیزه از جمله نعمت ها است ).

در صحیح مسلم از ابی هریره رضی الله عنه روایت شده‌ که‌ رسول‎‎اکرم الله صلی الله علیه وسلم فرمود : « یلقی ( الرب ) العبد فیقول : أی فُل، ألم أکرمک، وأسودک، وأزوجک، وأسخر لک الخیل والإبل، وأذرک ترأس وتربع؟ فیقول: بلی. قال: فیقول: أفظننت أنک ملاقی؟ قال: فیقول: لا. فیقول: فإنی أنساک کما نسیتنی. ثم یلقی الثانی فیقول: أی فُل، ألم أکرمک، وأسودک، وأزوجک، وأسخر لک الخیل والإبل، وأذرک ترأس وتربع؟ فیقول: بلی. أی رب، فیقول: أفظننت أنک ملاقی؟ فیقول: لا. فیقول: فإنی أنساک کما نسیتنی. ثم یلقی الثالث، فیقول له مثل ذلک. فیقول: یا رب آمنت بک وبکتابک وبرسلک وصلیت وصمت وتصدقت، ویثنی بخیر ما استطاع. فیقول: ههنا اذن.

قال: ثم یقال له: الآن نبعث علیک شاهداً علیک، ویتفکر فی نفسه، من ذا یشهد علی؟ فیختم الله علی فیه. ویقال لفخذه ولحمه وعظامه: انطقی فتنطق فخذه ولحمه وعظامه بعمله. وذلک لیعذر من نفسه. وذلک المنافق الذی یسخط الله علیه».

( وقتی که‌ بنده‌ با پروردگارش ملاقات می کند ، پروردگار از وی سؤال می کند : ای فلانی! آیا از تو احترام نگرفتم ؟ سیادت و بزرگی را به تو ندادم ؟ همسر به تو ندادم ؟ گاوان وشتران را در اختیار تو نگذاشتم؟ که‌ تو بر آنها سیادت نکردی ؟ بنده در جواب می گوید : آری ، پروردگار از وی سؤال می کند ، آیا تو گمان کردی که روزی با من ملاقات می کنی و برای چنین کاری خود را آماده کرده‎ای ؟ بنده می‎گوید : خیر. پروردگار می‌گوید : همانطور که تو مرا فراموش کردی ، من نیز امروز تو را به فراموشی می سپارم . با نفر دومی ملاقات می کند ، همان گفتگو میان او و پروردگارش انجام می گیرد.

بعد خداوند نفر سومی را ملاقات می‎کند. همان سؤال را از وی می پرسد ، می‎گوید : پروردگارا! به تو و به کتاب تو و پیامبر تو ایمان آورده‎ام ، نماز خوانده‎ام ، روزه گرفته‎ام وصدقه داده‎ام ، و تا می تواند پروردگارش را تعریف می کند . آنگاه پروردگار به او می گوید : بس است.

سپس خداوند به او می‎گوید : آیا گواهی علیه تو بیاوریم ، او بخود می اندیشد. چه کسی علیه من گواهی می دهد ؟ خداوند بر دل او مهر می زند وبه ران ، گوشت و استخوانهای او حکم می شود : سخن بگویید . آنگاه ران ، گوشت واستخوانهای او پیرامون اعمالی که انجام داده است سخن می گویند تا عذری برای گناهانش باقی نمانده باشد و این معامله با منافقینی که مورد خشم خداوند هستند صورت خواهد گرفت).

سؤال از نعمت ، در واقع سؤال از انجام شکر و سپاس در برابر نعمت هایی است که خداوند به انسان عنایت کرده است. هرگاه انسان شکر کند، در واقع حق نعمت را بجا آورده است. اما اگر منکر شود و از نعمت قدردانی نکند، خداوند بروی خشم خواهد کرد.

در صحیح مسلم از حضرت انس رضی الله عنه روایت شده‌ که‌ رسول‎‎اکرم الله صلی الله علیه وسلم فرموند : « إن الله لیرضی عن العبد أن یأکل الأکلة، فیحمده علیها، أو یشرب الشربة فیحمده علیها».

( خداوند از بنده راضی و خشنود می شود وقتی که لقمه را بخورد و در برابر آن خدا را سپاس گوید، یا یک جرعه آب بنوشد و در برابر آن خدا را سپاس گوید ). مشکاة المصابیح وشماره آن : 42‏.

4ـ عهد و پیمان

خداوند انسانها

تاریخ ارسال پست: یک شنبه 13 اسفند 1391 ساعت: 1:26